– Hôm nay lão phu tới nhà lý trưởng dự tiệc, nếu cậu đã có ý định ở lại đây lâu dài, ta sẽ giúp cậu làm hộ tịch. Như thế hoặc ít hoặc nhiều có một mảnh đất để trồng trọt, chăm chỉ một chút, sẽ thành gia lập nghiệp được thôi, phải rồi chàng hậu sinh, hai huynh đệ cậu tên là gì, hôm đó nghe rồi lại quên. Trước nay chỉ có người trong trại bỏ đi nơi khác, thi thoảng vài năm lại có một chuyện như thế, chưa bao giờ có người muốn tới nơi nghèo khó này sinh sống, cái nhà mà huynh đệ Vân Tranh đang ở cũng là của một người bỏ trại mà đi, người đó săn bắn cực giỏi, lại còn biết làm nghề mộc, cái trại nhỏ này không giữ nổi, làm trưởng lão buồn không muốn ăn mấy ngày. Những việc Vân Tranh làm thời gian qua đều lọt vào mắt tộc trưởng, thế nên hôm nay gọi y tới nhà hỏi chuyện, muốn y ở lại trại này:
– Đa tạ tộc trưởng, tiểu tử tên là Vân Tranh, đệ đệ là Vân Kiên Cường. Vân Tranh vui lắm, không ngờ lại có thể làm hộ tịch đơn giản như vậy, thấy ông già còn lẩm bẩm ghi nhớ tên hai người, liền nhặt một cục than viết lên miếng gỗ, đưa cho ông ta:
– Cậu biết chữ sao? Tộc trưởng kinh ngạc chớp mắt mấy lần, nhìn đi nhìn lại tấm gỗ:
– Vâng. Vân Tranh gãi đầu, biết chữ thôi, có gì to tát sao?
Không ngờ ông già mồm cứ há to dần, đột nhiên nắm lấy tay Vân Tranh, giọng vô cùng kích động: – Cậu học được những gì, à không, thử đọc mấy câu xem, mấy câu Tử nói, Tử nói gì đó.
Vân Tranh hơi hoang mang, song vẫn theo ý ông già đọc ra: – Tử nói: Học nhi thì tập chi, bất diệc thuyết hồ? Hữu bằng tự viễn phương lai, bất diệc nhạc hồ? Nhân bất tri nhi bất uấn, bất diệc quân tử hồ? Đây là lời trong luận ngữ, cái loại hàng bán đầy ven đường này là giáo viên dạy văn học, Vân Tranh đương nhiên là thuộc nằm lòng.
– Khoan khoan, khi đọc phải làm thế này. Ông già vừa nói vừa lắc lư người làm mẫu:
Cảm giác không thoải mái chút lắm, nể mặt ông ta già cả, Vân Tranh hơi lắc lư đọc theo, liền thấy ông già mặt ngây ngất lắc lư theo cứ như con rắn nghe tiếng kèn.
Rõ ràng thứ mình đọc ra ông già này chẳng hiểu, sau khi mấy lần thử đọc sai mà ông ta vẫn say sưa lắng nghe, Vân Tranh mất kiên nhẫn, đứng lên chắp tay: – Tộc trưởng, thời gian không còn sớm nữa, tiểu tử phải lên núi chặt củi, ngài cũng biết, trong nhà không có lương thực dư, không chặt củi đem bán thì hai huynh đệ phải chết đói.
Tộc trưởng rối rít nói, lục tủ lấy ra một cái bọc lớn đặt trước mặt Vân Tranh, hết sức cẩn trọng mở từng góc một, không biết bọc cái gì mà gói tới bốn năm lớp vải.
Đến khi lớp vải cuối cùng được mở ra, Vân Tranh tròn mắt, chẳng phải là vàng bạc châu bái gì, chỉ là mấy cuốn sách đóng chỉ, mép đã quăn, đặt trên cùng là cuốn vứt đi nhất: Thông thư. Thông thư chính là hoàng lịch, người xưa dựa vào thứ sách này để xác định các công việc như cày cấy, đi săn, khởi hành, ma chay cưới hỏi.
Tộc trưởng hai tay cầm cuốn sách lên, kích động thúc giục: – Đọc xem, đọc xem.
Vân Tranh thuận tay lật vài trang, y không rõ hôm nay là ngày tháng nào, chọn lấy một ngày, đọc với giọng đùa cợt, y không bao giờ tin vào thứ này: – Hôm nay là ngày lành, thích hợp yến tiệc, cưới gả, cầu phúc, chỗ không hay duy nhất là có họa mất mát tiền của, tộc trưởng hãy cẩn thận.
Dè đâu vị tộc trưởng già nhảy dựng lên, chỉ về ngọn núi phía bắc dùng thổ ngữ nói một tràng dài, vẻ mặt vô cùng tức giận, Vân Tranh nhận ra ông ta đang chửi bới, còn về phần chửi ai thì không hiểu, cũng không quan tâm, dù sao cũng không phải là chửi mình. Tộc trưởng chửi mắng một thôi một hồi mới nguôi phần nào, Vân Tranh vội rót cho ông ta một cốc nước, ông già giận quá rồi.
– Tên lý trưởng bất lương đó chứ, hôm nay cưới nhi tức phụ, chọn ngày này với lão ta tất nhiên hợp với yến tiệc, cưới gả, nhưng với khách khứa bọn ta mà nói, lại là ngày mất mát tiền của, hừ hừ, tính toán giỏi lắm. May mà có sách nói trước, sau này làm gì cũng phải nghe sách, trong trại nếu có kẻ nào làm bừa, lão phu đánh gãy chân chó, biết ngay mà, bao năm qua trong trại toàn sinh ra nữ, đều là do sống tùy tiện không theo sách mà thành.
Vân Tranh cấm khẩu rồi, giờ y mà dám nói vừa rồi mình chỉ đọc bừa một ngày, thế nào cũng là kẻ đầu tiên bị đánh gãy chân chó.
– Cháu à, sau này ở lại trại ta thôi, ngày ngày đọc sách cho mọi người, không đi chặt củi nữa, còn về lương thực cho cháu và đệ đệ, mỗi nhà bớt đi một miếng ăn là được. Cháu là người đọc sách, mang số sách này về mà đọc, nếu thi đỗ công danh, cả trại chúng ta vẻ vang, trại Quang Lĩnh ở Nam Sơn có một đồng sinh, lão già họ Chu mời đoàn kịch tới trại diễn ba ngày, thật vinh quang.
– Gia gia cũng muốn mời đoàn kịch, nhưng mà đám hậu sinh trong trại đều ăn hại, muốn bọn chúng lên núi săn bắn thì đều là hảo thủ, giết hổ giết gấu không thành vấn đề, nhưng muốn chúng đọc sách nhận chữ, thì đứa nào đứa nấy mặt nhăn mày nhó, đứa giết được cả hổ vậy mà cầm bút run run nửa ngày không viết nổi cái vòng tròn, làm lão phu tức chết thôi.
Vai Vân Tranh bị ông già vỗ muốn rời ra luôn, còn gì cho y nói nữa đây, từ Hán gia lang biến thành hậu sinh, biến qua tiểu tử, rồi thành cháu rồi, ông già cũng lắc mình một cái biến thành gia gia. Cháu nào cãi được gia gia, nhất là đứa cháu đó đang đau đầu lo cái ăn ngày mai, dưới tình hình này phải nhận người ta làm gia gia là cái chắc.
– Tộc trưởng gia gia muốn cháu đọc sách không thành vấn đề, đoán chừng thi đỗ đồng sinh cũng không phải là vấn đề, cho cháu thêm một năm, đảm bảo tới huyện lấy đồng sinh về cho gia gia, nếu như có nhiều sách vở hơn, trong vòng ba năm kiếm cái tú tài không khó.
Vân Tranh không khoác lác, đường đường giáo viên dạy văn, thời xưa quá trình thi cử cũng chẳng đơn giản hơn bây giờ, đều là thiên binh vạn mã đi qua cầu độc mộc, đồng sinh tương đương với học sinh sơ trung thì không khó, kiến thức cùng nguồn, cho y thời gian, không dám nói trạng nguyên bảng nhãn, chứ chả lẽ tú tài mà không thi nổi thì chết quách cho rồi.
Ông già nghe vậy xúc động rơi lệ, nắm tay Vân Tranh thật chặt: – Cháu ngoan, cháu ngoan, gia gia cũng không yêu cầu cháu cả đời ở trong trại, chỉ cần khi đi thi viết quê quán trên bài là Đậu Sa trại, sau này gia gia về già đi gặp tổ tông cũng có thể nở mày nở mặt rồi. Cháu là cái mầm đọc sách, đệ đệ cháu cũng là đứa trẻ thông tuệ, hai đứa học cho thật tốt, trại dù có phải đập nồi bán sát cũng nuôi hai đứa ăn học đến nơi đến chốn, từ nay trở đi hai đứa là trẻ trong thôn, ai hỏi cũng phải nói thế.
Ông già tuy khóc tới nước mắt nước mũi lem nhem, bẩn kinh, nhưng mà thần sắc nghiêm nghị, không cho phép Vân Tranh trái ý, thể hiện uy nghiêm của tộc trưởng.
Vân Tranh còn lo sau này người khác hỏi tới lai lịch của mình, bây giờ tộc trưởng hạ lệnh này, đoán chừng trong trại không ai dám nói khác đi, xã hội phong kiến đều là xã hội tông tộc, tộc trưởng có quyền uy tối thượng, một câu nói còn uy lực hơn là hình luật, ông ta nói huynh đệ Vân Tranh là trẻ trong thôn, vậy họ họ cả da lẫn xương đều là người Đậu Sa trại rồi, kẻ nào dám nghi vấn có khi bị cho vào lồng thả trôi sông.
Một câu của tộc trưởng đã hoàn toàn xóa bỏ bóng dáng quá khứ của hai huynh đệ họ, trong mắt ông, chỉ cần mọi người liên tục nói với Vân Tranh rằng y là trẻ trong trại, lâu dần y sẽ thực sự thành người của Đậu Sa trại.
Tộc trưởng nhiệt tình tới mức bá đạo như thế, Vân Tranh nào dám nói một tiếng không, mà cũng chẳng có lý do gì để nói không hết, tộc trưởng vui lắm, gọi nhi tử ra dặn dò, sau đó vác một cái bao tải quà lớn đi tới nhà lý trưởng dự tiệc.
