Trong đêm khuya vắng lặng chẳng lấy một bóng người, Dương Thanh dắt ngựa đứng trên gò đất cao nhìn xa xăm có thứ ánh sáng lập lòe bờ phía đông sông Cái, giọng hát nỉ non:
“Người về tôi chẳng có ai.
Đây tôi chỉ có bờ vai anh hùng.
Đêm khuya lạnh lẽo sang sông
Gặp người quân tử bóng hồng trao duyên
Người ơi hễ có lên thuyền
Trao tôi thanh kiếm rồi quên chiến trường…”
Vị tướng đang đắm chìm trong câu hát nghiêng đưa theo mái chèo thì bỗng có tiếng gọi da diết từ phía lòng sông:
- Này vị tướng quân kia ơi. Trời canh ba sao còn đứng đấy! Kẻ anh hùng lo chi việc cơm áo. Sẽ có người giúp tướng chủ vượt nan. Xuống đây nghe một tiếng đàn, hễ sông có động thì bàn việc quân.
Dương Thanh quăng ánh mắt xuống làn nước còn đang nuốt ánh trăng khuya, huyết mã hý cao một tiếng rồi chạy thẳng về phía sông sâu. Dương Thanh ngại ngần bước tới bến sông. Ngựa huyết mã nhảy chồm lên đứng cạnh mạn thuyền nhìn Dương Thanh như ý muốn tướng chủ lên cùng. Có một lão râu tóc lơ thơ nhưng chẳng lấy một sợi bạc, người lùn chừng năm thước, tay bắp cuộn, chân vững trãi như hai cột đình, mình rùa đội chiếc nón lá xạm màu vì nắng, tay nắm chắc mái chèo tựa người tướng quân cầm mác trên tay, giọng sang sảng:
- Vị tướng quân này muốn sang sông nhưng sao còn chưa chịu lên thuyền?
- Phải, nhưng sao lão biết ta muốn sang sông?
- Bọn chúng tôi quanh năm sông nước chở những chuyển đò, có chi mà không hiểu người khách. Ngựa của ngài chính là dẫn đường, chủ có muốn đi thì ngựa ắt mới đi.
Dương Thanh cho là phải rồi trò chuyện với ông lão mà ngủ quên lúc nào chẳng hay. Có tiếng vó ngựa huỳnh huỵch nền nã trong tai, Dương Thanh tỉnh dậy, người vị tướng ê mỏi, toàn thân ướt sũng mồ hôi, huyết mã vẫn đứng nhởn nhơ gặm chút cỏ non còn đang vương chút sương đêm. Rồi có tiếng người chạy lại bụi tre phía bến sông. Bóng đen núp yên lặng, Dương Thanh ra hiệu cho huyết mã im lặng, vị tướng tiến từng bước nhẹ ra bờ sông rồi vòng qua bụi tre. Bọn lính tráng lùng sục khắp bến đò, ông lái đò ban nãy lúc canh hai đưa họ Dương sang sông cũng không còn ở đó, chỉ còn hai tên phu gầy còm đang ăn bữa đêm với hai củ khoai nướng nhem nhuốc. Hai tên phu ậm ư ậm ừ, mấy tên lính gắt lớn:
- Các ngươi có khai không thì bảo! Hoặc là các ngươi sẽ phải chết.
Một tên phu quỳ xuống van lài:
- Mong các Đại nhân tha cho hai anh em chúng con. Từ canh hai đến giờ bọn con chưa chở được chuyến đò nào cũng không thấy người nào gọi đò cả.
- Vậy dấu vó ngựa đây là sao hả? Các ngươi còn định chối?
Tên nha dịch rút kiếm ra khỏi bao định chém thì bóng đen núp sau bụi tre vội vàng chạy ra xô hắn. Dưới anh đuốc, chàng trai dáng người mảnh khảnh như cành trúc, khuôn mặt khôi ngô thanh nhã tựa thần tiên, mắt sáng như sao trời, sống mũi thẳng như cây dừa xứ Hoàn Vương. Dương Thanh bỗng thấy có một quầng sáng quanh anh ta từ dưới sông lên nhưng thượng tướng quân vẫn không nhúc nhích chân. Áo quần xộc xệch ướt át, tóc xõa ngang lưng, chàng trai nhìn bọn sai nha với ánh mắt giận dữ:
- Hai người đó không có tội gì. Các ngươi hãy để họ yên.
Thượng tướng quân chăm chú nhìn anh ta từ trực diện, gương mặt thanh tú khiến Dương Thanh có cảm giác đã quen từ rất lâu. Hai tên lính tiến đến gần, trói chàng thanh niên bằng thừng đay. Chàng thanh niên cố gắng cựa nhưng không thể thay đổi được tình hình. Hai tên phu lái đò hớt hải lên đò đi sang hữu ngạn sông Cái mà không dám ngoảnh lại nhìn lấy một lần. Dương Thanh thấy một bóng đen dưới mặt nước từ từ đi lên che khuất ánh đèn trên chiếc thuyền nan. Dương Thanh giật mình, huyết mã hý vang. Hai tên lính quay lại lùng sục, giương đuốc về phía Dương Thanh. Dương Thanh cười lớn:
- Hai ngươi đang đêm khuya khoắt sao lại sang đây? Nhìn các ngươi thì chắc chắn là lính Tống Bình phủ. Các ngươi định đảo ngũ hay sao?
Hai tên lính hất mặt lên ngông nghênh:
- Nhà ngươi nói đúng. Nhưng chỉ đúng một nửa. Bọn ta tuân mệnh Lý Đại nhân đi bắt người chứ không đảo ngũ. Nhà ngươi cũng mang áo quân Tống Bình, áo giáp kia ngươi có từ đâu. Không lẽ…
Dương Thanh chẳng cười lớn:
- Các ngươi truy bắt ai?
- Bắt ai thì liên quan gì đến nhà ngươi?
Thượng tướng huýt sáo, huyết mã lao tới khiến hai tên lính ngã ngửa. Rồi bỗng nhiên bóng đen xuất hiện, nhanh như cắt, thượng tướng cùng hai tên lính bị hạ gục. Huyết mã hý liên hồi kêu thảm thiết trong đêm.
Tờ mờ sáng, Dương Thanh tỉnh giấc nhìn xung quanh trong ê ẩm. Dương tướng nằm trên chiếc chõng tre ọp ẹp bị gãy mất một chân, xung quanh là vách đất, mái tranh. Thượng tướng nhìn một lượt khắp nhà có ở một cây mái chèo dựng góc nhà, một chiếc nón quai thao xậm xì vì mưa nắng treo trên bức tường đất loang lổ. Có manh lưới rách còn ướt sũng nước sông, vẩn đục và tanh tanh mùi cá. Dương Thanh bước ra ngoài, ngẩng đầu lên thì mặt trời đã quá ngọn tre. Huyết mã đứng nhâm nhi đám cỏ non đầu hạ, mặt như khoái chí nhìn Dương tướng. Thấy đằng sau nhà có tiếng âm ư, Dương Thanh chạy ra phía sau. “Hóa ra là hai tên lính hôm qua! Nhưng sao ta lại ở đây, không bị trói như hai tên này?” Dương tướng lẩm nhẩm trong miệng.
- Dương thứ sử đã tỉnh rổi đấy à? – Giọng cười sảng khoái vang lên từ phía bờ sông.
- Hóa ra là lão! Đêm qua lão đưa ta qua sông phải không?
Ông lão chân cột đình, tướng người vạm vỡ phi phàm, mang trên vai chiếc thuyển nan đã chở họ Dương đêm qua. Ông lão đặt chiếc thuyền xuống rồi trả lời giọng sang sảng:
- Chính lão! Đêm qua tướng quân trúng gió nên ta và hai con ta đã đưa tướng quân vào đây. Chắc tướng quân vẫn còn nhận ra người này?
Chàng tra khôi ngô tuấn tú bước ra, trên vai còn đương vắt lưới, ánh bạc sáng lấp lóe sau lưng. Anh chàng chắp tay, quỳ gối chào Dương Thanh:
- Đa tạ tướng quân đã ra tay cứu giúp. Tiểu nhân nghe danh tướng quân đã lâu, nay mới hạnh ngộ! Thật là may mắn.
- Nhà ngươi là… - Dương Thanh ngập ngừng hỏi.
Lão ngư khảng khái nói:
- Bẩm thứ sử! Người này là Sĩ Giao vốn thuộc dòng dõi Đỗ gia ở Ái Châu, tổ nghiệp ở đất Bắc nhưng đã về Ái Châu từng làm thứ sử. Đời trước có Đỗ Anh Sách từng làm đến chức Phó đô hộ, nhập viện phán án tại trị sở Tống Bình đời đô hộ sứ Triệu Xương và Trương Chu. Sau này họ Bùi hống hách nên đã lui về xứ Trường Châu. Chỉ còn vài người ở lại Tống Bình làm các chức nhỏ.
- Bẩm tướng quân! Tôi nghe nói ngài cũng chẳng ưa tên họ Lý, buổi chúc thọ ngày qua ngài cũng không đến nhưng cái uy của ngài khiến hắn chẳng thể làm gì. Tôi họng thấp cổ bé nên mới thành ra nông nỗi này.
Dương Thanh cắt lời:
- Nhà ngươi có phải là tên Đô áp nha trong phủ?
- Dạ đúng. Từ ngày họ Bùi đến Tống Bình, Đỗ gia người thì về quê, kẻ thì đi khai hoang các cơ mi. Chỉ còn tôi ở lại. Kỳ thi hương cũng đạt Tú tài nhưng hắn chẳng màng đến chỉ giao cho cái chức Đô áp nha. Tôi đây võ tuy có luyện nhưng chẳng thể như văn. Tôi đây mới về huyện Ninh Hải, Lục châu sinh sống như một ngư dân. Xung quanh Tống Bình này, mấy châu cơ mi thì toàn những kẻ bợ đỡ, nịnh nọt hắn làm thứ sử, huyện lịnh. Sau khi Đỗ Gia trang bị viên huyện lịnh Ninh Hải thảm sát, tôi trở lại Tống Bình thì hắn ban cho gia đình tôi trăm mẫu ruộng phía nam Luy Lâu nhưng nửa năm hạn hán không nộp được chút sưu nào thì bọn cướp đến quấy phá, đám làm thuê cùng vì thế mà đói chẳng làm nữa. Hắn thì tết tổ chức tiệc đãi, tháng giêng lễ cầu, tháng ba mừng thọ, tháng tư đầy tháng cháu… Lần nào tôi cũng phải chạy vạy hết nơi này nơi khác để mua quà lễ cho hắn. Tướng quân ở ngoài xa không biết chứ. Đến giờ tôi còn chưa trả được hết những món nợ trước. Cũng chẳng còn mặt mũi nào mà đi vay mua lễ vật đến ăn tiệc của hắn. Ấy nên tôi mới phải chạy trốn đến đây. Cả đêm hắn cho người lùng sục tôi. May mà chạy đến bãi sông có Lão Đỗ Đại đây không tôi cũng chỉ còn nước chết trong tay hắn.
- Nhìn tướng mạo các ngươi chẳng phải kẻ thường. Nay ta thấy người Nam ta nơi nào cũng oán thán, nghèo đói, còn bọn quan lại các châu, huyện thì ra công ra sức vét vơ, đút lót quan trên để chạy chức quyền. Từ lâu ta đã muốn trừ khử bọn này. Nay Lý Tượng Cổ lại càng thêm hung bạo. Hắn cậy trên có lọng lớn, giả làm nghiêm trị kẻ dưới khiến dân Nam lầm than khổ cực. Ta được về Tống Bình, đi đánh giặc ở suốt dọc Lục Châu, Trường Châu, Ái Châu, đâu đâu dân cùng than khóc cực cùng. Nay giặc ngoài đã yên, triều đình phương Bắc đang loạn, ta đã kết giao với trí sĩ người Nam ở khắp các Châu chờ ngày giành lại quyền tự chủ tại đất này. Ta thấy các ngươi cũng chẳng phải người thường lại ghét lũ tham ác phương Bắc. Chẳng biết Các người có chí hướng giống ta, cùng ta mưu nghiệp lớn hay chăng?
Lão Đỗ nói:
- Lão xưa nay chỉ biết lênh đênh sông nước, quăng chèo bắt lưới nào đâu có biết chuyện binh gia.
Dương Thanh cười sảng khoái:
- Lão dũng mãnh hơn người, hạ gục ta chỉ một đòn đánh. Không thể khinh thường. Nếu Lão ưng thuận thì ta phong Lão làm Bộ binh bản tướng, cầm năm ngàn quân bộ binh trị sở, chờ ngày lật đổ người Bắc phương.
- Lão ngư cảm ơn thịnh tình của tướng quân. Nếu đã như vậy, ta xin phò trợ tướng quân nhưng khoan hãy cho ta làm tướng. Để cho ta lập công khi ấy rồi mới ban sau cũng không muộn. Ta cũng xin tướng quân thu nạp Sĩ Giao, chắc chắn Sĩ Giao sẽ không làm tướng quân thất vọng.
Sĩ Giao quỳ xuống bái lạy:
- Sĩ Giao xin dốc lòng vì tướng quân. Ta có chút này làm quà xin giao lại cho tướng quân.
Sĩ giao cởi chiếc áo đang mặc trên người. Chiếc áo cũ khiến Dương Thanh không khỏi ngạc nhiên:
- Nhà ngươi là có ý gì?
- Bẩm tướng quân. Chu Diên cách đây không xa, chừng trăm dặm đường. Ngày trước tướng quân từng đánh quân Chà Và. Đây cũng là vùng đất hiểm yếu, ngày trước quân Quỳnh Châu vào đó mà đánh bại được Phùng An thiếu chủ. Tại hạ có người anh em là hào trưởng đất ấy, tập hợp được trên ba nghìn anh em chỉ chờ ngày khởi nghĩa. Núi Tiên Du, trăm mẫu ruộng ta đã cho huynh đệ khai khẩn, nay cũng được nghìn người, tất cả xin nghe tướng quân điều động. Vùng Hoan Ái, trọng yếu nhưng là đất của tướng quân nên thêm phần an tâm. Bọn Phong Châu, Man Hoàng tham của đút lót nên cũng dễ bề cầm cự. Đây là bản đồ An Nam và kế sách để trị lũ cướp người Bắc.
Dương Thanh lấy làm mừng lắm nên đã ở lại với hai người họ Đỗ kia cho đến quá chiều. Bữa cơm cá rượu nhạt khiến cho sĩ khí Dương Thanh lên cao, nổi hứng đọc bài thơ:
“Nam vương xưng tại đất này
Kẻ ngư chài lưới, cuốc cày nhà nông
Đào núi rồi lại ngăn sông
Bao năm vun đắp bao công gieo trồng
Lĩnh Nam mảnh đất con rồng
Biển Đông bát ngát một dòng cháu tiên
Thục Vương xưa ấn chủ quyền
Bà Trưng Bà Triệu đất liền máu xương
Lý Tổ lừng lẫy muôn phương
An Nam Bố Cái Đại vương anh hùng
Bao phen lửa đạn nghìn trùng
Dân ăn cát sỏi nộp từng đồng sưu
Phận ai ăn chõ uống niêu
Canh ba thức giấc trai điều biên xa
Trẻ con cùng với đàn bà
Vạn cân thóc thuế, lụa là hiến dâng
Than ôi cái túng cái bần
Bao phen cam chịu bấy lần khổ đau
Nghìn năm mưa nắng giãi dầu
Cá ai lưỡi thẳng mắc câu không mồi.
Đêm ấy, Dương Thanh cùng hai người đến bãi Quần Thần khấn vái trời đất, bọn lính tráng được khao đãi rượu thịt no nê. Dương Thanh dắt hai người ra bờ sông cùng tắm để gột bỏ những muộn phiền. Lão ngư họ Đỗ khua chèo, Sĩ Giao cao hứng thổi bài quan họ, giọng thanh thanh trong trẻo, Dương Thị thấy vậy liền hát cùng Sĩ Giao. Chỉ vài ngày sau, biết tâm tình của Sĩ Giao và con gái, Dương Thanh gả con gái Dương Thị cho Sĩ Giao.
